KRONTJONG: de ziel van de Indo

De titel van dit blog geeft al enigszins aan hoe belangrijk krontjongmuziek voor de Indo is geweest en voor velen ook nog steeds is. Kenners zeggen dat het muziek is, die recht vanuit het hart komt. Zo is de krontjong ook ontstaan. Krontjong is meer dan alleen maar leuke Indische muziek. Het is een uiting van gevoel, liefde voor en heimwee naar het moederland. Deze laatste betekenis heeft het gekregen na de repatriëring. Krontjong is een deel van onze Indische cultuur en erfgoed, dat onze eigen geschiedenis vertelt. Maar buiten genoemde eigenschappen is krontjong bovendien een unieke muziekstroming met een bijzondere ontstaansgeschiedenis. Daarom in dit blog een (hernieuwde) kennismaking met deze bijzondere muziek. Weliswaar een vluchtige kennismaking, want 500 jaar muziekhistorie is niet in 1 blogje samen te vatten..

Het ontstaan van de krontjong

Het woord ‘krontjong’ is een onomatopee (= klanknabootsing), naar het geluid van het getokkel op de krontjonggitaar: een kleine gitaar met vijf snaren. De krontjonggitaar heeft op het eerste gezicht wel wat weg van de Hawaiiaanse ukelele en wordt er dan ook vaak mee verward, hoewel het echt twee verschillende instrumenten zijn.
Naast de benaming van het muziekinstrument dat zo bepalend is voor de ‘sound’ van de muziek, wordt onder krontjong ook het ensemble dat de muziek speelt verstaan. Bovendien is het natuurlijk de benaming voor het muziekgenre. ‘Krontjong asli’ wil zeggen: de echte, onvervalste, originele, authentieke krontjongmuziek.

Euraziatische 'mestice' vrouw,
boek Oud en Nieuw Oost-Indië, 1726
van François Valentijn

Vóór de Nederlanders de rijke Indische archipel ontdekten en exploiteerden, hadden de Portugezen dit al gedaan. In de 15e eeuw waren de Portugezen druk bezig met het koloniseren van Indië. Portugezen mengden zich met de oorspronkelijke bevolking en zo ontstond de mestiezencultuur. Later vestigde een grote groep mestiezen zich in het plaatsje Tugu, toen nog een nederzetting, waarover later meer. Tugu kan de bakermat van de krontjong worden genoemd. De Portugese muziek mengde zich met de Indonesische muziek, en met vele andere muzikale invloeden (o.a. westerse, maar ook arabische en meer) en zo ontstond de basis voor een unieke muzieksoort die zich in de loop der jaren ontwikkelde tot de onmiskenbare volksmuziek van Indië, vol melancholie en verlangen; krontjong. Straks meer over Tugu, maar laten we eerst de krontjonggitaar eens onder de loep nemen.

Rajão-gitaar, voorloper
van de krontjonggitaar

De Portugezen introduceerden de gitaar in Indië, de viersnarige Cavaquinho. Maar voor ons is een andere gitaarsoort van groter belang.. De krontjonggitaar is het instrument dat het karakteristieke geluid van de muziek bepaalt. De voorloper van onze krontjonggitaar werd uit Portugal/Madeira meegenomen door zeelieden: de vijfsnarige Rajão-gitaar en deze werd verder ontwikkeld in Tugu. Een ander gitaartje uit Madeira, de braguinha, is uiteindelijk op Hawaii terechtgekomen en heeft zich daar tot de bekende viersnarige ukelele ontwikkeld in de late 19e eeuw, maar dit terzijde. De ukelele is dus niet hetzelfde als een krontjonggitaar, wat vaak wordt gedacht; het scheelt sowieso al één snaar, buiten de klank, de vorm, de grootte en de ontstaansgeschiedenis.
De muzikale basis van krontjong, het Portugese mouresco (letterlijke vertaling: Moors) werd door zogenoemde Mardijkers, Portugese slaven en mestiezen naar Batavia gebracht. We zijn dan in de 16e eeuw, rond 1500. De Mouresco was dus de muziek van de Mouresco's; Moorse Christenen die na de val van het Moorse rijk in Portugal bleven.

In die eerste dagen van de krontjong werden de liedjes in het Portugees gezongen. Nadat de Portugezen hun invloed in Indië verloren (aan de Hollanders), maakte de Portugese taal plaats voor het Maleis. In sommige liedjes zijn nog Portugese woorden terug te vinden, zoals in het overbekende slaapliedje ‘Nina bobo’. 'Nina' is in dit liedje géén meisjesnaam zoals vaak wordt gedacht, maar het woord is afgeleid van het Portugese woord menina, dat meisje betekent. Er zijn nog steeds vele woorden in de Indonesische taal overgebleven uit het Portugees. Het woord 'bobo' is overigens afkomstig uit het Chinees.

Een andere Portugese invloed in de krontjongmuziek was de ‘fado’, een dans en een stroming in de Portugese volksmuziek, evenals de eerder genoemde mouresco (of moresco). Het is dan ook niet verwonderlijk dat een, overigens prachtige ‘evergreen’ uit de krontjongmuziek de titel ‘Krontjong Moritsko’ (ook wel Moresco) draagt. Tugu, nu onderdeel van Jakarta, vormt nog steeds het kloppend hart van de krontjong asli in Indonesië. De muziek neemt een belangrijke plaats in de gemeenschap in en wordt nog steeds graag gespeeld. Het Nederlandse element is weliswaar vervaagd, maar het feit dat er nog een publiek en interesse voor bestaan, en dat er muzikanten zijn die het willen spelen, is een teken dat het in elk geval daar nog leeft. Het is een muzikale erfenis die door beide volken wordt gedeeld. Andere populaire, moderne muziekstromingen hebben ook In Indonesië de 'keroncong' enigszins naar de achtergrond verdrongen, maar nog niet doen verdwijnen.

Ontwikkeling

Tugu (Toegoe) was een nederzetting bij Batavia, ontstaan doordat de VOC in 1611 een stuk land aanwees waar de vrijgelaten slaven van de Portugezen (Mardijkers) zich konden vestigen. Tugu ontwikkelde zich tot een gemêleerde gemeenschap, een soort smeltkroes van allerlei culturen. Er vond een soort kruisbestuiving plaats van diverse culturen en uiteraard had dit ook invloed op de muziek. Tugu lag vlak bij de haven van Tandjong Priok en waar een haven is, is handel en zijn er reizigers, drukte en gezelligheid; leven. Van Tugu verspreidde de krontjong zich naar Batavia en andere delen van de archipel. In Batavia werden krontjongclubs opgericht. Bij het spelen van krontjong horen zwoele tropische avonden, wuivende palmen op het strand (bij voorkeur bij maanlicht), geurende bloemen en tropische geluiden zoals tsjirpende krekels en de roep van de tokeh. Van oudsher trokken Indische jongens tokkelend op hun instrumenten, al spelend langs de huizen om odes te brengen aan hun geliefden. In Nederland ontbreken dit adembenemend decor en – de sfeer. Sfeer was er ook in de wijk Kemajoran (Kemayoran) in Batavia. Ook binnen de krontjong op zich ontstonden nieuwe regionale stijlen, zoals ook de Kemajoran-stijl, rond 1918. In Kemajoran woonden voornamelijk Indo-Europeanen, waardoor de wijk de bijnaam Kampong Belanda kreeg. Veel later, toen het vliegveld Kemajoran er kwam in 1940 (tot 1985) was het er ook nog goed toeven, is mij verteld. Waar een (lucht)haven is, is verkeer, en drukte; gezelligheid en leven..

Indische Courant 1928

In 1891 was er de Komedie Stamboel; een soort Indisch toneel- of operettegezelschap met Indo-Europese acteurs en muzikanten. Er werden Europese liedjes en krontjong ten gehore gebracht. De Komedie Stamboel was erg populair, ook in de omringende landen, waardoor de krontjongsound zich kon verspreiden en groeide in populariteit.
In de loop der jaren is de muziek met de Indo’s/Indische Nederlanders die naar Nederland kwamen, meeveranderd. De krontjong heeft veelal een Hollands tintje gekregen en het materiaal dat tegenwoordig (mondjesmaat) nog op CD verschijnt, heeft volgens moderne maatstaven vorm gekregen. Niet alleen qua techniek en instrumenten (synthesizers, electrische gitaar enz.), maar ook qua inhoud. Teksten zijn aangepast aan de westerse, Hollandse smaak. Vaak heeft de gevoelswaarde van de krontjong het moeten afleggen tegen de actuele amusementswaarde. Maar niet altijd!

Krontjong in Nederland

De Indischen namen hun cultuur (en dus ook hun muziek) mee naar Nederland. Ondanks het ontbreken van het Indische decor wisten diverse krontjongmuzikanten de sfeer van thuis opnieuw te creëren en zodoende werd dankzij deze bevlogen muzikanten de krontjong ook in Nederland in leven gehouden gedurende de jaren vijftig en zestig. We concentreren ons even op de krontjong asli. De unieke krontjong asli werd gespeeld door inmiddels onder de Indo’s legendarische krontjongensembles als ‘Lief Java’ onder leiding van Hugo Dumas. Dumas was eerder in Indië ook aangesloten geweest bij het daar bekende krontjongorkest met dezelfde naam Lief Java (opgericht in 1918), maar dit hield in 1949 op te bestaan. In Nederland zochten enkele troubadours elkaar weer op en bliezen oude, vergane glorie weer wat nieuw leven in. Leo Spel (1908-1973, viool en zang) en zanger Guus Becker (1918-2002), zijn wat ons betreft tot op heden nooit geëvenaard als vertolkers van de krontjong asli in Nederland. De emotie in de muziek van ‘Lief Java’ is zuiver en eerlijk, zonder overdreven sentimentaliteit. De luisteraar wordt door de muziek meegenomen naar een andere tijd, naar een sfeer die goed weergeeft  hoezeer men geworteld was in Indië. De improvisaties van Guus Becker en Leo Spel zijn uniek en onnavolgbaar, zoals dat hoort bij improviseren. De emotie in hun zang raakt je, of je nu wilt of niet. Ensembles als ‘De Nachtsirenen’ en ‘Sinar Surya’ kwamen voort uit ‘Lief Java’. Vele Indische Nederlanders konden in de jaren vijftig en zestig een stukje dierbaar Indië in huis halen door middel van hun grammofoonplaten (vaak nog in mono). Het betekende troost en herkenning; herinneringen aan een bewogen en vervlogen, maar warm Indisch verleden, in een kil onbekend ‘vaderland’.

In de loop der jaren heeft de krontjong asli terrein moeten afstaan aan de moderne krontjong, aangepast aan de Nederlandse smaak. Ook ontwikkelden zich andere stijlen, zoals de Krontjong Hawaiian-stijl, erg populair, ook bij het Nederlandse publiek, onder andere door de successen van de Nederlandse band The Kilima Hawaiians. Indische artiesten zoals George de Fretes (1921-1981) maakten furore met de specifieke Krontjong Hawaiian-stijl.

voorkant EP De nachtsirene, jaren '60

Om tegenwoordig nog echte onvervalste krontjong te vinden, moet je goed zoeken. Op de Tong Tong Fair in Den Haag (voorheen: Pasar Malam Besar) en op veel andere Pasars kom je de krontjong asli nog wel tegen, alleen niet in de platenzaak (voor zover die vandaag de dag nog bestaat..). De afgelopen jaren werden op de Pasar Malam Besar bands als ‘Krontjong Cafrinho Tugu’ en ‘Irama Kesuma’ uitgenodigd, die de onvervalste krontjong ten gehore brachten. Genoemde bands zijn afkomstig uit Indonesië. Krontjong Tugu, de authentieke stijl van de gelijknamige plaats die o.a. door Krontjong Cafrinho Tugu, destijds onder leiding van Samuel Quiko, werd gespeeld, is in goed Nederlands as close as you can get bij de oorspronkelijke oude krontjong.
In Nederland zelf heeft een orkest als ‘Lief Java’ lange tijd geen waardig opvolger gekregen. De jongere generatie interesseerde zich meer voor pop en rock & roll. Zo gaan die dingen nu eenmaal.. De stroming Indorock kwam voort uit deze nieuwe interesses, in de jaren vijftig en zestig. Rock & roll, gespeeld door Indische jongens. Legendarisch werden o.a. de ‘Tielman Brothers’ en ‘The Blue Diamonds. Een aanrader is de documentaire Rockin Ramona uit 1991 als je meer wilt weten over Indorock. Tja, tijden veranderen en daarmee ook de interesses van de jeugd. Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor de generaties jonge Indo's van nu: andere interesses, mode, muziekstijlen enz. Nu hopen we diep in ons Indisch hart tóch op een opleving voor de krontjong, als jongeren op zoek gaan naar hun ‘roots’. Hopelijk leidt die zoektocht ook tot een herwaardering van de muziek van hun voorouders, van onze, maar ook vooral hun muziek. Muziek  is als de mens; ze evolueert en blijft niet stilstaan. Hopelijk kunnen oud en nieuw samen hand in hand kijken naar een toekomst, waarin plaats is voor zowel krontjong asli, als modernere Indo-muziekstijlen? Je weet maar nooit toch..

achterkant EP De Nachtsirene
LEESTIP

Het is voor de huidige generatie ook uitermate moeilijk, zo niet vrijwel onmogelijk, om zich te verplaatsen in de sfeer van het oude Indië van hun grootouders en voorouders. Een Indië dat zij nooit gekend hebben en dat niet te vergelijken is met het huidige Indonesië (op de natuur na misschien, hoewel flora en fauna buiten de toeristische gebieden ook al een hoop te lijden hebben vandaag de dag). Muziek.. smaken verschillen. Je vindt iets mooi of je vindt het niks. Maar om er 'iets' van te vinden, moet je het wel eerst gehoord hebben.. ;) Met de juiste begeleiding en informatie, bijvoorbeeld in het onderwijs of tijdens een workshop op een Pasar (hint hint) kan de interesse misschien gewekt worden en gaat men misschien de geschiedenis van onze roots beter begrijpen en.. voelen. Als je het de jongere generatie niet aanbiedt, kan zij zich hier ook geen mening over vormen. Daarnaast kan het voor de niet-Indo's ook beslist geen kwaad om eens kennis te maken met elementen uit een andere cultuur, die ergens ook die van hen zelf is.. Beter laat dan nooit! 

Diverse allround artiesten hebben zich de afgelopen jaren laten inspireren door krontjong, zoals Justine Pelmelay, Julya Lo’ko, Lonny Gerungan en Astrid Seriese, om maar een paar grote namen te noemen. Wieteke van Dort zorgde eind jaren zeventig met haar liedjes even voor meer bekendheid van Indische zaken en oude koloniale melodieën, maar krontjong asli was het niet. Ernst Jansz (bekend van Doe Maar) betekent veel voor ons Indisch erfgoed. Ernst maakte enkele prachtige albums met een door krontjong geïnspireerde eigen sound en geeft prachtige theatervoorstellingen, o.a. Gideons droom en andere Indische sprookjes (met medewerking van kunstenares Shelly Lapré). Raadpleeg de speellijst van Ernst voor 2015. Het Indisch Muzikanten Collectief (IMC) is momenteel een van de weinige ensembles die krontjong ten gehore brengen. Zij doen dat op hun geheel eigen wijze; eigentijds, met vaak nieuwe Nederlandse teksten, maar met klassieke muzikale krontjongarrangementen. Een soort upgrade van de bekende krontjong, zou men kunnen zeggen. Een aanrader om eens naar hun muziek te luisteren.
Maar krontjong asli op Nederlandse bodem anno 2015 is andere koek. Een spekkoek die nog gebakken moet worden, als het ware. Laten we hopen dat alle essentiële ingrediënten nog te krijgen zijn en dat enige enthousiaste muzikale koekbakkers de draad in de toekomst nog zullen oppikken..

De bezetting van een krontjong asli orkest
De klassieke bezetting van een krontjong asli ensemble omvat de volgende instrumenten: viool, (dwars)fluit, contrabas en/of cello, één of meerdere krontjonggitaren, gitaar, soms een mandoline en heel soms nog een tamboerijn.

Teksten 

De teksten van krontjong bestaan uit ‘pantoens’, Indische vierregelige gedichten (kwatrijnen). De onderwerpen waarover gezonden wordt, variëren van liefde en verlangen tot odes aan het moederland. Één ding hebben alle liedjes gemeen: emotie. Krontjong ís emotie. Het Portugese woord ‘saudade’ wordt vaak in dit verband gebruikt. Saudade betekent: smartelijke liefde voor personen en zaken ver weg; het zich overgeven aan voorbij geluk.

Een heel bijzonder kenmerk van krontjong is dat bijna altijd sprake is van improvisatie van zowel vocalist als spelers. Krontjong asli laat zich niet op noten zetten. Er bestaan dus nooit twee exact dezelfde uitvoeringen van een nummer.

Gaandeweg evolueren tekst en muziek tijdens het uitvoeren elke keer weer tot een uniek nummer. De muziek volgt het hart. Bij moderne krontjong is het andersom; de muziek wordt gespeeld volgens bladmuziek. Van improvisatie is nauwelijks meer sprake. Let er maar eens op bij je volgende pasarbezoek..  De gevoelswaarde van moderne krontjongmuziek gaat mijns inziens hierdoor vaak voor een groot deel verloren. Emotie laat zich niet vangen in het keurslijf van een notenbalk.

Krontjong, de grote onbekende

Het feit dat er op het gebied van krontjong bitter weinig is geschreven in de loop der jaren, maakte de muziek geruime tijd onbekend. En het spreekwoord luidt niet voor niets; onbekend maakt onbemind. Rob Nieuwenhuys geeft in zijn ‘Oost-Indische Spiegel’ wel beknopt enige feiten weer, maar veel heeft de lezer er niet aan. Bij de Stichting Tong-Tong is jaren geleden een boekje verschenen over krontjong, maar ook dit werkje weet de ‘spirit’ van de krontjong niet te vangen. Krontjong moet je ook gewoon hóren, beleven, voelen! Maar dan moet je de muziek wel kunnen vinden. Helaas is in deze tijd nog steeds weinig authentiek (historisch) materiaal te vinden. Vrijwel het enige materiaal van bijvoorbeeld de ensembles ‘Lief Java’ en ‘De Nachtsirenen’ dat op CD is verschenen, is in de vorm van een compilatie: ‘Krontjong Asli; melancholie uit ons Indische verleden’ (EMI 1990). Daar moeten de liefhebbers van deze ensembles het voorlopig mee doen, totdat een platenmaatschappij het aandurft om het verzamelde werk van deze voor de krontjong in Nederland zo belangrijke bands uit te brengen (wishful thinking).

De moderne krontjong daarentegen is wél veelvuldig op CD te vinden, ook vaak in de vorm van goedkope compilaties. Veel CD’s bevatten ook liedjes in het Nederlands.

Gelukkig verscheen onlangs (oktober 2014) EIN-DE-LIJK een standaardwerk van formaat in boekvorm over krontjong, begeleid door een CD met unieke historische opnamen: ‘Roep der verten, krontjong van roots naar revival’ van Lutgard Mutsaers’. Deze uitgave mag men gerust historisch noemen, gezien de geringe publicaties tot dan toe over dit bijzondere muziekgenre. Die-hard fans als we zijn, hadden we uiteraard graag meer gelezen over Leo Spel en Guus Becker in deze ‘Krontjong-bijbel’, maar ze staan erin en gaan daardoor niet de vergetelheid in.

Krontjong is onlosmakelijk verbonden met Indië en Indo’s. Krontjong is een mix, net als wij dat zijn; ontstaan in een koloniale tijd, onder invloed van vele culturen en nationaliteiten, net zoals wij dat zijn; wij zijn krontjong!
Wie de sfeer van het oude Indië wil proeven en de emotie wil beleven, zou de oude krontjong eens moeten beluisteren uit de jaren twintig/dertig (bijvoorbeeld van Krontjongorkest Eurasia, Miss Riboet en Krontjongband Indische Club Amsterdam) en vijftg/zestig. Wij durven met een gerust hart te stellen dat krontjong de ruggengraat is van de Indische cultuur en daarmee een onmisbaar onderdeel van ons Indisch erfgoed. De muziek raakt de ziel van elke Indo die de muziek beluistert in het licht van onze geschiedenis.

Blooper
Tijdens mijn zoektocht voor dit blog kwam ik langs de online Muziekencyclopedie en ik was  natuurlijk benieuwd wat er over krontjong in stond. Hun definitie is in elk geval bedacht door iemand met een hele grote duim:

"Indonesische volksmuziek, rond 1900 ontstaan uit vermenging van Portugese en Javaanse muziektradities nabij Jakarta. Aanvankelijk muziek van en voor de onderklasse, maar in de jaren dertig algemeen populair. Het genre beleeft een hoogtepunt in de jaren veertig, de tijd dat Indonesië voor zijn vrijheid vecht."

Ik zal er maar één ding over zeggen: vergeet bovenstaande quote uit de Muziekencyclopedie maar meteen, want er klopt geen bamboehoutje van, zoals we hebben kunnen zien na het lezen van dit blog. De zogenaamde Muziekencyclopedie biedt ook nog de mogelijkheid om op 'lees meer' te klikken en dat heb ik braaf gedaan (nieuwsgierig als ik ben), maar dat zet ook geen zoden aan de dijk, dus gewoon niet doen. Wie zich wil verdiepen in krontjong, kan het beste het boek 'Roep der verten' raadplegen. Ik zou zeggen haal dat boek in huis nu het nog kan. Niet omdat de auteur zo aardig is, maar omdat het gaat om de kennisoverdracht van krontjonggeschiedenis.

Het Indisch erfgoed
Het Indisch erfgoed is een ruim begrip dat vele aspecten omvat. Kort gezegd komt het erop neer dat het als de nalatenschap van Nederlands-Indië kan worden beschouwd, en alles wat daarmee te maken heeft. Der culturele en historische erfenis van Indië en de Indo, met als doel behouden te blijven voor het nageslacht, de volgende generaties.
Meestal zijn erfenissen best leuk en word je er in materiële zin beter van. Soms erf je ook iets van een (ver) familielid en dan denk je: wat moet ik er in hemelsnaam mee? Dat heb je nu eenmaal met erfenissen. Het gevoel dat je erbij hebt, is ook in grote mate afhankelijk van de band die je had met degene die er niet meer is. Een tante die je nooit gekend hebt, zal je misschien weinig blijdschap kunnen bezorgen met haar oorbellen die al minstens tien jaar uit de mode zijn. "Tenzij het wat opbrengt," hoor ik je nu denken. Klopt. Het zou leuk zijn als je er sowieso wat aan overhoudt. Die Indische erfenis is een bijzondere; daar hou je altijd wat aan over. Het is een bewogen erfenis met een boel ellende en verdriet, oorlogstrauma's en familieleed, maar ook een zeer rijke, in cultureel opzicht. Kunst, literatuur, dans en muziek. Dat is dus heel wat meer dan alleen die (mateloos populaire) Indische keuken. Al deze elementen en meer vormen tesamen de identiteit van de Indo. Een erfenis die niet in geld of anderszins in materiële vormen is uit te drukken: je identiteit. Daarom mijn pleidooi voor het behoud van de krontjong die ruim 500 jaar een afspiegeling is geweest van wie wij zijn en waar wij vandaan komen. Krontjong vertelt in zowel melodie als tekst, onze Indische geschiedenis vanaf het vroegste begin bij de Portugezen. Laten wij samen met de jongeren een nieuw hoofdstuk aan deze bewogen geschiedenis toevoegen in de toekomst, in plaats van 'Ibu Krontjong' haar laatste dagen in eenzaamheid in een Nederlands verzorgingstehuis te laten slijten. Zij verdient beter dan haar geruisloos te laten wegkwijnen! Een zinloze missie of vergezocht ideaal? Ik vind van niet. Maar je moet er wél wat voor doen!
Er is niks mis met een beetje idealisme. Tjalie Robinson (1911-1974) heeft een groot deel van zijn leven geknokt voor het behoud van de Indische cultuur en daarmee ook wat betreft de krontjong. Een belangrijk deel van zijn erfenis keert ook nu nog jaarlijks terug op het Malieveld in Den Haag of valt bij velen van ons maandelijks op de mat in de vorm van de Moesson. Krontjong is een erfenis waar je dankbaar en blij mee kunt zijn, als je je er maar voor open stelt. Muziek is altijd een kwestie van smaak, daarover valt niet te twisten. Maar ook al vind je er niets aan, het is beslist de moeite waard om kennis te nemen van de geschiedenis van deze muziek. Die sateh die je op de Tong Tong Fair scoort, is inderdaad lekker, maar er is nog zoveel meer!
Pasar Malams, met name die in Den Haag, hebben de afgelopen jaren een belangrijke rol gespeeld in het in leven houden van de krontjong in Nederland. Hoe komt het dan dat zo weinig Indische jongeren zich voor deze muziek interesseren of er ook maar iets van weten? Een verandering van koers in het aanbieden van krontjong zou misschien uitkomst kunnen bieden. We brainstormen maar even, hoor.. Krontjong zal aantrekkelijk gemaakt moeten worden voor de jeugd, in plaats van louter ten gehore gebracht worden voor het algemene (oudere) publiek. Zoals ik al eerder aankaartte, heeft presentatie van krontjong bij een jong publiek de juiste informatie en begeleiding nodig. Het is net als bij het leren fietsen: zonder die extra zijwieltjes aan je kinderfiets lazer je je er tenslotte ook geheid van af bij je eerste poging. Misschien is het een idee om een mooi krontjongproject op te zetten dat meerdere jaren gebruikt kan worden op scholen en pasars? Daar is vast wel ergens een potje voor te vinden. Het is maar een idee..

Tot slot

Muziek neemt van oudsher een belangrijke plaats in de Indische cultuur in, net zoals muziek dit doet in vrijwel iedere andere cultuur. Voor het voortbestaan van de krontjong zou men deze moeten integreren in het onderwijs. Qua onderwijs biedt muziek sowieso interessante leerzame mogelijkheden, behalve natuurlijk bij het vak muzikale vorming, wordt ook bij het vak Nederlands aandacht aan muziek besteed. De meesten van ons herinneren zich vast wel het analyseren van liedjes van Boudewijn de Groot (ook van Indische komaf overigens). Krontjong biedt minstens zulke interessante mogelijkheden in de klas. Daarom mag krontjong, als men het heeft over Indisch erfgoed of over de Indische cultuur zeker niet ontbreken. In een volgend blog kom ik hier nog op terug.

Na een kennismaking met de krontjong en haar ontstaansgeschiedenis volgt binnenkort bij 'De Kritische Katjang' als vervolg op dit blog een interview dat ik had in 1995 (nu alweer 20 jaar geleden) met een van de mensen die ervoor hebben gezorgd dat de krontjong ook in Nederland bleef voortbestaan, de legendarische krontjongzanger en pionier van de krontjong in Nederland: Guus Becker. Voor velen is hij een inspiratiebron geweest (en nog steeds!) en ik voel mij bevoorrecht dat ik ook bij die ‘geïnspireerde’ mensen hoor.

© Anneke van de Casteele
voor De Kritische Katjang

Krontjong Asli - Leo Spel & Guus Becker

    Krontjong Asli - Leo Spel - Stambul Dua 

YOGYAKARTA - KRONTJONG TOEGOE

  Keroncong Tugu CAFRINHO - Sarinah - Samuel QUIKO
43e Pasar Malam Besar - Den Haag

Amália Rodrigues - Fado Português

Interessante links:

TIP: zoek op YouTube op 'krontjong asli' en 'krontjong tugu' voor mooie resultaten.

Op het YouTube-kanaal van 'Hotwotta' vind je een enorme hoeveekheid aan krontjong in diverse stijlen, van asli uit de jaren '20 tot recent. Aanrader om daar eens te gaan snuffelen!

Hier is ie dan: de voorloper van de krontjonggitaar: de vijfsnarige Rajão uit Madeira! 

Uitleg en demonstratie over de braguinho, de voorloper van de ukelele (wel in het Portugees, maar qua beelden zeer interessant)

Wat is een ukelele? Les 1, cursus ukelele spelen, NTR :) 


Bronnen:
1. Papa's platencollectie
2. De oostenwind waait naar het westen, KITLV uitgeverij, 2007
3. Oost-Indische spiegel, Rob Nieuwenhuys, Querido, 1978
4. Roep der verten, Lutgard Mutsaers, In de Knipscheer, 2014
5. De Pasarkrant, november 1994
6. The Komedie Stamboel -Popular Theater in Colonial Indonesia, 1891–1903. by Matthew Isaac Cohen, 2006
7. Tjalie Robinson, de stem van Indisch Nederland, Stichting Tong Tong 1994
8. Soebatten, sarongs en sinjo's, Joop van den Berg, BzztoH, 1992
9. Keroncong Music Reflects the Identity of Indonesia, Magdalia Alfian, in Tawarikh international journal for historical studies, 2013/2014
10. interview Guus Becker 1995