HET LABEL 'INDISCH', ERKENNING EN ONDERWIJS

'Ze leren het nooit' is een veelgehoorde klacht in de Indische en Molukse gemeenschap als het gaat om Nederlandse landgenoten en media die hen ten onrechte betitelen als 'Indonesiërs', 'Nederlandse Indiërs' of wat dies meer zij. Het juiste labeltje opgeplakt krijgen, is blijkbaar belangrijk. Het betekent erkenning en dat is nu precies waar het de Indische en Molukse gemeenschap in Nederland al decennia lang aan schort.

Foutje bedankt

Regelmatig duiken er 'foutjes' op en het zijn er veel geweest. We vissen een paar recente uit de vijver der foute labeltjes. Een recent 'foutje' zagen we lijsttrekker Pechtold van D66  maken tijdens zijn verkiezingscampagne begin 2017. In het programma Pauw en Jinek plakte hij de circa 1,7 miljoen Nederlanders met een Indische achtergrond het label 'Indonesiërs' op. Een storm van kritiek was het gevolg. Later noemde hij het op Twitter 'onzorgvuldig'. Excuses of een rectificatie kwam er niet. Niet belangrijk genoeg? Integendeel. Het uitblijven van een rectificatie is tekenend voor de manier waarop Nederland de afgelopen jaren is omgegaan met Nederlanders die roots hebben in het voormalig Nederlands-Indië, met name als het gaat om rechtsherstel. De beeldvorming en geschiedschrijving over deze uit de voormalige kolonie afkomstige groep ondergaat al jaren hetzelfde lot. Niets nieuws onder de Hollandse tropenzon dus. 

Het NRC noemde Indische Nederlanders zelfs 'troetelallochtonen' in een artikel van 13 april 2017 over filmmaakster Wendelien van Oldenborgh die in mei Nederland vertegenwoordigt op een Italiaans filmfestival met het project ‘Cinema Olanda’. . Quote:

"de Indonesische migranten die na de Tweede Wereldoorlog naar Nederland kwamen. „300.000 Indo’s en Molukkers. Nu, in 2017, lijkt dat een geruisloze integratie te zijn geweest en zijn ze bijna troetelallochtonen geworden."

Niet alleen is het bovenstaande incorrect, maar het getuigt van een totaal gebrek aan kennis c.q. historisch besef van de Nederlandse geschiedenis. Film is het uitgelezen medium als het gaat om beeldvorming en je zou toch op zijn minst wel enige voorbereiding kunnen verwachten van een filmmaker.

Onderwijs

Het onderwijs is een belangrijke factor in het strooien met foutieve labeltjes. Eerlijke en historisch correcte geschiedschrijving is uitermate belangrijk voor nu en later - en niet in de laatste plaats voor de beeldvorming over het Indische deel van onze vaderlandse geschiedenis. In mei 2016 zagen we op Facebook een post van Patrick Kerger met een tenenkrommende weergave van zaken in een methode voor het vak maatschappijleer van zijn nichtje die in HAVO 4 zat. In het boek introduceert men zonder blikken of blozen de term 'Nederlandse Indiërs'. Het is slechts één voorbeeld van vele. Het feit dat dergelijke onzin in een HAVO-methode terecht is gekomen, roept ernstige vraagtekens op qua redactionele input en expertise. De uitgever reageerde met de mededeling dat aan herziening van het boek werd gewerkt. We zullen het zien. 

Het thema 'Mens en Maatschappij' zorgt vaker voor incorrecte labels. Zo ontving Kookstudio Nasi Kuning in 2014 een verzoek van leerlingen voor een interview in het kader van een project over 'gastarbeiders'. Het vakgebied 'Mens en maatschappij' in het voortgezet onderwijs omvat meerdere vakken zoals aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer. Om jonge volwassenen goed voor te bereiden op een succesvol leven in de maatschappij, zal toch enige basiskennis van die (multiculturele) maatschappij vereist zijn, lijkt ons. Het ontbreekt duidelijk aan samenwerking tussen diverse vakgroepen en docenten.

Nederlands

Er zou ook eens samenwerking moeten plaatsvinden met het vak Nederlands, de taal die in dit land gesproken wordt en die alle vakken (en ons!) met elkaar verbindt. Daarin mag de Indische invloed niet ontbreken. Denk aan alle leenwoorden uit het Maleis in onze taal en vice versa, want ook het Bahasa Indonesia gebruikt nog steeds leenwoorden uit het Nederlands. Echter niet alleen op taalkundig gebied, maar zeker ook qua literatuur is deze invloed significant. De Indisch-Nederlandse literatuur is een waardevolle schat die nog steeds leeft en die gekoesterd zou moeten worden. Zo kent de hedendaagse literatuur veel actieve Indische en Molukse schrijvers die men zelden of nooit bij programma's als De Wereld Draait Door aan tafel ziet. Niet alleen Den Haag, maar ook Hilversum zou er goed aan doen om eens wakker te worden.

Geschiedenis 

De koloniale geschiedenis van Nederland is nog steeds een zwarte bladzijde in de geschiedenisboeken, of liever: een lege bladzijde vol blinde vlekken. Het ware verhaal van de VOC en WIC, het slavernijverleden, de opiumhandel en bloedige kolonisatiepraktijken zijn onderbelicht. Een boek als Roofstaat van Ewald Vanvugt zou wat meer evenwicht in het onderwijs kunnen brengen. Verplichte kost. 

Om de verwarring omtrent onze aanwezigheid in Nederland voor eens en voor altijd op te heffen, mag in het onderwijs aandacht voor de dekolonisatie van Indonesië en met name voor de opvang van de stroom Nederlanders uit de voormalige kolonie in de jaren vijftig, zestig en zeventig niet ontbreken. Helaas is dit tot op heden wel het geval, dus het is hoog tijd dat dit verandert. Het uitgebleven rechtsherstel, getuige de reeks nog immer niet opgeloste financiële kwesties (o.a. de backpay, het schandalige opvangsysteem, nooit uitbetaalde compensatie voor achtergelaten bezittingen), hoort ook daarbij. Geruisloze integratie? Het is de fabel van de eeuw.

De geschiedenis van de Molukse gemeenschap in Nederland is helaas ook nog steeds pijnlijk afwezig in het onderwijs. Onbegrijpelijk, want het waren de specerijen uit de Molukken die de interesse van de VOC wekten en die Nederland haar welvaart hebben bezorgd. Weet de gemiddelde Nederlander wel hoe Molukkers in Nederland terecht zijn gekomen of hoe ze zijn opgevangen in ex-concentratiekampen? De afwezigheid in het onderwijs geldt ook voor de geschiedenis van de Papoea's.

Het is ronduit stuitend dat deze onderwerpen nog steeds niet worden belicht. En oneerlijk: niet alleen voor de betrokken groepen, maar ook voor de Nederlandse leerling en student in het algemeen. Algemene ontwikkeling, kennis van je eigen land en je cultuur die uit veel meer bestaat dan rood-wit-blauw, boerenkool en drop!

Wij zijn hier, dus deal with it.

Mensen in hokjes plaatsen of een etiket opplakken is onontkoombaar in deze wereld. We doen het allemaal, ook al willen we het misschien niet. Als je dan toch per se een label wilt opplakken, doe het dan goed, zodat het recht doet aan de geschiedenis van de groep in kwestie. Het hardnekkig blijven opplakken van het verkeerde label suggereert desinteresse en onwetendheid. Het suggereert het stelselmatig niet willen erkennen van onze geschiedenis en onze aanwezigheid in dit land, van onze bijdrage aan de Nederlandse samenleving en cultuur. Dat is een houding die misschien uitstekend past bij het jaar 1596*, maar niet bij 2017. Er zijn zo ontzettend veel organisaties, schrijvers en projecten die al jaren zeer actief zijn, dus als je het gemist hebt, heb je niet goed opgelet. Zie ook: 'Wij zijn Indische Nederlanders, geen Indonesiërs'

'Ze leren het nooit, dus soedah, laat maar.'

Als we geen actie ondernemen, leren ze het inderdaad nooit. Dus niks 'soedah, laat maar', maar onderneem actie als je merkt dat je kind verkeerd wordt voorgelicht op school. Dat kan ook op micro-niveau, door de docent en de school erop aan te spreken. Het kan door je kind tips te geven als het gaat om het kiezen van onderwerpen voor werkstukken, spreekbeurten en projecten. Het kan door de docenten van je kind suggesties aan te reiken voor excursies naar musea, voormalige barakkenkampen, pasars, exposities, theater, lezingen en andere evenementen. Het kan door je kind aan te raden boeken van Indische en Molukse schrijvers te lezen voor 'de lijst' bij het vak Nederlands. 

Kortom: er zijn mogelijkheden genoeg om daadwerkelijk actie te ondernemen. Wachten tot Den Haag iets doet heeft al 72 jaar geen enkele zin. Dus laat de docenten eens wat sambal proeven en ga desnoods zelf in het onderwijs!

© De Kritische Katjang

*in 1596 zetten de eerste Nederlanders voet aan wal op Banten

Verdieping:

KIJKTIP: Andere tijden: Gastarbeiders: hoe meer, hoe beter! (Geschiedenis 24)

DVDTIP: documentaire Contractpensions: Djangan Loepah! van Hetty Naaijkens

Gesloten koffers, Sylvia Pessireron

Vensters op de Molukse geschiedenis 1450-1950, Hans Straver

Blog: Anneke van de Casteele 'Wij zijn Indische Nederlanders, geen Indonesiërs'